دکتر پیمان حسیبی

به نام خالق طبیعت

بدون شک طی سالیان اخیر، تغییر اقلیم و پدیده گرم شدن جهانی از دلایل اصلی بروز ناهنجاریهای زیست محیطی بوده، به گونه ای که طولانی شدن دوره های خشک سالی بر کسی پوشیده نیست. ولی لازم است سهم هر یک از عوامل در بروز پدیده ریزگرد مورد توجه قرار گیرد. پر واضح است که متاسفانه سهم عوامل انسانی از قبیل دستکاری های گسترده در طبیعت، خشک کردن تالابهای منطقه با مقاصد سیاسی و یا اقتصادی، بروز جنگ های طولانی مدت و همچنین عدم بکارگیری مشاوران مطلع در تصمیم گیریهای کلان مملکتی در گذشته، همگی از عوامل تشدید پدیده گرد و غبار محسوب می شوند. به شخصه معتقد هستم با بهره گیری از کارشناسان متعهد و اساتید دانشگاه؛ می توان به دور از تشنج و در کوتاه مدت این معضل را رفع نمود. نظر به دستور مقام معظم رهبری برای حل مشکل ریزگردها، ضرورت انجام برنامه ریزی دقیق جهت رفع این معضل بیش از پیش نمایان است. بر این اساس راهکارهای عملی برای کاهش اثرات زیانبار این پدیده ذیلاً آورده می شود:

1- لزوم محوریت دانشگاه های بزرگ و مادر استان از جمله دانشگاه شهید چمران اهواز در رسیدگی به معضل ریزگردها.

2- با توجه به اینکه هر هکتار جنگل در هر سال بیش از 60 تن گرد و غبار در خود رسوب می دهد لذا احداث کمربند سبز شهر های استان ادامه عملیات مالچ پاشی به همراه رها کردن بخشی از آب های ذخیره شده در سد های استان ضروری است. لازم به ذکر است گونه های درختی مورد استفاده می بایست سازگار به اقلیم گرم و خشک بوده و در عین حال به سرمای استان نیز از تحمل بالا برخوردار باشند. این درختان می بایست دارای تاج گسترده و تنه کوتاه بوده تا بیشترین نقش را در کنترل فرسایش بادی ایفا نمایند. نکته: ضرورت توجه به پوشش درختان دارای تاج گسترده و تنه مرتفع در معابر شهری. به همراه شست و شوی درختان و معابر پس از هر پدیده گرد و غبار برای کاهش اثرات ثانویه غبار بر سلامت مردم.

3- ضرورت توجه به راهکارهای عملی به جای صرف اعتبارات در پروژه های مقطعی صرفاً مطالعاتی.

4- با توجه به وضعیت اسفناک تالاب های شادگان، هور هویزه و هورالعظیم، و خشک کردن بخش های وسیعی از آنها برای استخراج نفت، لازم است سریعا دستکاری های بیشتر در اکوسیستم منطقه متوقف و ضررهای حاصله جبران و وضعیت به حال سابق برگردد. لازم به ذکر است این تالاب های خشک و دستکاری شده از منبع اصلی تولید ریز گرد محسوب می شوند.

5- لزوم استفاده از تکنیک های روز دنیا برای بیابان زدایی مانند بهره گیری از ادوات Imprinter ، Pitter ، و عملیات Ripping و تکثیر بذر گونه های سازگار با اقلیم منطقه برای احیا و اصلاح مراتع و بهره گیری ازمنابع آبهای نامرغوب و شور زیر سطحی به همراه روش های کنترل منابع آب سطحی و پخش سیلابها با هدف توسعه پوشش گیاهان اندمیک (بومزاد) در مراتع ضعیف و خیلی ضعیف، به جای ذخیره سازی بی هدف آب در پشت سدها. نکته: ضرورت مطالعه در خصوص امکان توسعه نیروگاه های گازی و خورشیدی برای تولید برق، به جای نیروگاه های آبی.

6- بهره گیری از پوشش گیاهی مقاوم به خشکی مانند انواع گونه های آپونتیا با هدف ممانعت از برخورد مستقیم باد به سطح خاک بدون پوشش گیاهی.

7- استفاده از پسماند کارخانجات شرکت توسعه نیشکر مانند باگاس و فیلترکیک با هدف ایجاد مالچ در مراکز اصلی ایجاد غبار. البته همراه با آموزش کشاورزان و روستاییان برای پاسداشت منابع طبیعی.

8- لزوم احداث آبفشان های با قدرت پرتاب آب به ارتفاع زیاد در معابر پر تردد شهری.

9- ضرورت نصب سیستم های هشدار صوتی در کلان شهرها برای اطلاع مردم.

10- لزوم افزایش اعتبارات برای جبران زیان های وارده به سلامت و صنعت.

11- برداشته شدن نگاه امنیتی نسبت به توسعه جنگل ها در استان.

دکتر پیمان حسیبی

دانشیار دانشکده کشاورزی دانشگاه شهید چمران اهواز

و عضو شورای تخصصی ریزگردها